غدیر رهبری و وحدت امت اسلامی

 طبق اعتقاد شیعیان عید غدیر از بزرگ‌ترین اعیاد شیعیان است. بنابر روایات در روز هجدهم ذی‌حجه سال دهم هجرت، پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا امام علی(ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد.
در احادیث شیعه تعابیری همچون عیدُاللهِ‌ الاکبر (بزرگ‌ترین عید الاهی)، [۱] عید اهل بیت محمد(ص)،[۲] و اشرف الاعیاد (والاترین عید)[۳] برای این روز به کار رفته است.
شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، مراسم مختلفی در گرامی‌داشت آن برگزار می‌کنند. برگزاری این جشن خصوصا در قرن‌های اخیر از شعائر شیعه محسوب می‌شود.

واقعه غدیر
پیامبر(ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذی‌القعده سال ۱۰ هجری همراه با هزاران نفر برای به‌جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.[۴] از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد.[۵] وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، ۱۸ ذی‌الحجه به غدیرخم رسیدند،[۶] جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[۷]

خطبه غدیر
بنابر روایات، رسول خدا(ص)، در غدیرخم مردم را گرد آورد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری، ‌ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین‌ هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه‏ بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:
«خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا می‌‏گذارد.»
سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»[۸]

عید غدیر در احادیث
در کتب اهل سنت روایت شده که هر کس روز ۱۸ ذی‌الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه را برای او می‌نویسد و این روز، همان روز عید غدیرخم است.[۹]
رسول خدا(ص) فرمود:
«روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد، برادرم علی بن ابی‌طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»[۱۰]
همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید:
«روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.»[۱۱]
در روایتی دیگر امام صادق(ع) عید غدیر را عظیم‌ترین و باشرافت‌ترین عید مسلمین می‌دانند که سزاوار است در هر ساعت آن شکر خدا به جای آورده شود و مردم روزه شکرانه بگیرند که روزه این روز معادل شصت سال عبادت است.[۱۲]
امام رضا(ع) فرمود:
«روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین... اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌‏کردند.»[۱۳]

تاریخچه برگزاری عید غدیر 
حسان بن ثابت اولین کس بود که در حضور پیامبر اکرم(ص) و در روز غدیر به گرامیداشت این روز در میان جمعیت مسلمانان حاضر در غدیرخم برخاست و اشعار خود را که با اجازه پیامبر سروده بود با صدای بلند خواند که ترجمه‌اش به فارسی این می‌شود:
 "آنان را ندا داد پیامبرشان در روز غدیر در خم و با چه آواز رسایی‌فرمود: کیست فرمانروا و صاحب اختیار شما؟ همگی بدون اظهار کینه و اختلاف گفتند خدای تو فرمانروای ما و تو صاحب اختیار مایی! و هیچ مخالفتی نخواهی‌یافت. پس فرمود: ای علی برخیز که بعد از خودم به امامت و هدایت تو خشنود گشتم."
شیعیان از دوره‌های نخست، روز غدیر را یکی از عیدهای بزرگ می‌دانسته‌اند و این روز در میان ایشان به عید غدیر معروف و مشهور است. امام صادق(ع) این روز را روز عید و روز خوشحالی و مسرت نامیده است.[۱۴]
فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی نقل می‌کند که امام رضا(ع) روز غدیر را عید می‌گرفته است. ایشان گروهی از اصحاب را برای افطار نزد خود نگاهداشت و برای خانواده آن‌ها غذا٬ هدایا و لباس و حتی کفش و انگشتر فرستاد.[۱۵]
به گفته علامه امینی صاحب الغدیر در سال ۲۵۹ق در قم احمد بن اسحاق قمی نماینده امام حسن عسکری(ع)٬ مراسم جشنی در روز غدیر در خانه خود برگزار کرده بود.[۱۶] مسعودی (متوفای ۳۴۶ق) تاریخ‌نگار قرن چهارم قمری در التنبیه‌والاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امام علی(ع) این روز را بزرگ می‌دارند.[۱۷] کلینی (متوفای ۳۲۸ق) محدث قرن چهارم نیز در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.[۱۸]
حکومت آل‌بویه نیز برای نشان دادن جایگاه این عید، آن را تعطیل و جشن عمومی اعلام کرده و نهادهای حکومتی و مردم را به برگزاری جشن‌ها و آذین‌بندی شهرها ترغیب کرد.[۱۹] آنان در این جشن‌ها از طبل و شیپور استفاده می‌کردند، به زیارت مشاهد مشرفه می‌رفتند و نماز عید اقامه کرده و شتر قربانی می‌کردند و شب هنگام آتش روشن کرده به جشن و شادی می‌پرداختند.[۲۰]. چنان که گردیزی این روز را جزو روزهای بزرگ اسلامی و اعیاد شیعیان برشمرده است.[۲۱]
در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال ۹۰۷ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید، عید غدیر را از اعیاد رسمی قرار داد. در سال ۴۸۷ق بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیرخم صورت گرفته است.۲۲
برگزاری جشن عید غدیر خصوصا در قرن‌های اخیر از شعائر شیعه محسوب می‌شود. در نجف همه ساله در روز عید غدیر مراسمی در حرم علوی برگزار می‌شود و رجال و علمای شیعه و سفرای کشورهای اسلامی در آن حضور یافته، خطابه‌ها و قصائد غدیریه خوانده می‌شود. در یمن شیعیان زیدی روز غدیر را با جشن و چراغانی برگزار می‌کنند. در ایران روز عید غدیر تعطیل رسمی است.
شب عید غدیر نیز در میان مسلمانان از شب‏‌های معروف شمرده می‌شود.[۲۳]
 هر شیعه‌ی دانا و متعهد وقتی مراسم غدیر را بر گزار می‌کند، باید به دونکته‌ی اساسی و محوری توجه داشته باشد:

۱_ اهمیت رهبری شایسته؛
 واضح و روشن است که هیچ اجتماع سیاسی، دینی، فرهنگی وغیره نمی‌تواند به اهداف تعیین شده رسیده، به قله‌ی شامخ پیروزی برسد، مگر اینکه رهبر دانا، صادق، امین و خیرخواه داشته باشد، اگر این عنصر اساسی در یک جمعیت سیاسی مفقود باشد، آن جمعیت با سر بلندی به مقصد نخواهد رسید، اگر چه که متکی به پول، قدرت، تشکل وتبلیغات باشد.
 این چنین جمعیت‌هایی ممکن است چند روزی نمایش بدهد و وانمود و هیاهویی داشته باشد، اما سر انجام زمین‌گیر شده رسوایی دنیا و خذلان آخرت را نصیب می شوند.
 با همین ملاحظه است که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) در آن هوای گرم و با آن خستگی کاروان ناگهان امر توقف داده و رهبری دانا، صادق، خیرخواه و معصوم را برای مردم اعلام می‌نماید.

۲_ وحدت امت اسلامی؛
 درست است که در روایات شیعه از روز غدیر به عنوان عید یا جشن یاد شده است و برگزاری آن درمیان شيعيان مرسوم است؛ اما هر سخن و حرکت تحریک آمیز و خصومت‌زا که وحدت امت اسلامی را خدشه‌دار کند، عمل غیر مشروع و ناصواب به حساب می‌آید؛ زیرا که وحدت امت مسلمه ام‌المسائل عالم اسلام به حساب می‌آید. مخصوصا در کشوری مثل افغانستان که وحدت و همگرایی دینی و ملی اصلی‌ترین نیاز مردم ماست، هر حرکت تحریک‌آمیز و تفرقه زا باسیره و سفارش مولا امیرالمؤمنین علیه السلام در تضاد مطلق قرار داشته و تمام شهروندان مسلمان کشور را متضرر خواهد ساخت. والسلام علیکم و رحمت‌الله 
   
منابع و ماخذ:
۱. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹.

۲، سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۶۱.

۳، کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۸.

۴، طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۵۶ ؛ أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۴۸؛ حلبی، السيرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۳۶۰-۳۶۱.

۵، زرقانی، شرح الزرقانی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۴۱؛ تاری، «تأملی در تاریخ وفات پیامبر»، ص۳.

۶، یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۱۲.

۷، أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۸۴؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۳۲.

۸، ابن اثیر، أُسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج‌۳، ص۶۰۵؛ کلینی، کافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۵؛ بلاذری،انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.

۹، خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۸۴

۱۰،شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۵

۱۱، حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹

۱۲، حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۴۴۳

۱۳، طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۴

۱۴ حر عاملی٬ وسائل الشیعه٬ ۱۴۰۹ق٬ ج۱۰ ٬ ص ۴۴۴

۱۵، مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۵، ص۳۲۲

۱۶، امینی٬ الغدیر فی الکتاب و السنه٬ ۱۴۱۶ق٬ ج۱ ٬ ص۵۳۴

۱۷، مسعودی، التنبیه و الاِشراف، ص۲۲۱

۱۸، کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۹.

۱۹، ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۲۷۶

۲۰، ابن جوزی٬ المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک٬ ۱۴۱۲ق٬ ج۱ ٬ ص۱۴

۲۱، گردیزی٬ زین الاخبار٬ ۱۳۶۳ش٬ ص۴۶۶

۲۳، ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۱